8. กาลิกนิทฺเทสวณฺณนา

[84] อิทานิ เย เต จตฺตาโร กาลิกา มุนินา วุตฺตา ‘‘ยาวกาลิกํ ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิก’’นฺติ, เต ทสฺเสตุํ ‘‘กาลิกา จา’’ติ ปทํ อุทฺธฏํฯ ตตฺถ (ปาจิ. 254-256; ปาจิ. อฏฺฐ. 253-256) กตเม เต กาลิกาติ เจ, เต ทสฺเสตุํ ‘‘ยาวกาลิก’’นฺติอาทิมาหฯ เตสุ อรุณุคฺคมนโต ยาว ฐิตมชฺฌนฺหิกา ภุญฺชิตพฺพโต ยาวกาลิกํฯ อรุณุคฺคมนโต ยาว ยามาวสานา ปิปาสาย สติ ปิปาสจฺเฉทนตฺถํ ปาตพฺพโต ยาโม กาโล อสฺสาติ ยามกาลิกํฯ เตน อุปสเมตพฺเพ อาพาเธ สติ ยาว สตฺตาหา ปริภุญฺชิตพฺพโต สตฺตาหกาลิกํฯ อาพาเธ สติ ยาวชีวํ ปริหริตฺวา ภุญฺชิตพฺพโต ยาวชีวิกํฯ

[85] เตสุ ยาวกาลิกํ ทสฺเสตุํ ‘‘ปิฏฺฐํ มูลํ ผลํ ขชฺช’’นฺติอาทิมาหฯ เอตฺถ (ปาจิ. 248-250; ปาจิ. อฏฺฐ. 248-249) ปิฏฺฐขาทนียํ นาม สตฺตนฺนํ ตาว ธญฺญานํ ธญฺญานุโลมานํ อปรณฺณานญฺจ ปิฏฺฐํ ปนสปิฏฺฐํ ลพุชปิฏฺฐํ อมฺพาฏกปิฏฺฐํ สาลปิฏฺฐํ โธตกตาลปิฏฺฐํ ขีรวลฺลิปิฏฺฐญฺจาติ เอวมาทีนิ เตสุ เตสุ ชนปเทสุ ปกติอาหารวเสน มนุสฺสานํ ขาทนียตฺถญฺจ โภชนียตฺถญฺจ ผรณกานิ ปิฏฺฐานิ ยาวกาลิกานิฯ อิมินาว ลกฺขเณน มูลขาทนียาทีสุปิ ยาวกาลิกลกฺขณํ เวทิตพฺพํ, อติวิตฺถารภเยน สํขิตฺตํฯ โครโส นาม ขีรทธิตกฺกรโสฯ ธญฺญโภชนนฺติ สานุโลมานิ สตฺตธญฺญานิ จ ปญฺจวิธโภชนญฺจาติ อตฺโถฯ ยาคุสูปปฺปภุตโยติ เอตฺถ ปภุติ-สทฺเทน กนฺทขาทนียํ มุฬาลขาทนียํ มตฺถกขาทนียํ ขนฺธขาทนียํ ตจขาทนียํ ปตฺตขาทนียํ ปุปฺผขาทนียํ อฏฺฐิขาทนียํ นิยฺยาสขาทนียนฺติ อิมานิ สงฺคหิตานีติ เวทิตพฺพานิฯ